Denizli endüstri mirası'nın mekânsal izleri: Haritalama ve değerlendirme çalışması

Abstract

Endüstri Devrimi, insanlık tarihinin en önemli dönüm noktalarından biri olarak kabul edilmektedir. Bu devrim, geleneksel üretim yöntemlerini köklü bir şekilde değiştirmiş, el işçiliğine dayalı üretim yerini endüstri tesislerinde gerçekleştirilen makineleşmiş üretime bırakmıştır. Üretim süreçlerindeki bu büyük dönüşüm, yalnızca ekonomik ve teknolojik değişimleri değil, aynı zamanda toplumsal yapıları, şehirleşme biçimlerini ve mekânsal organizasyonu da köklü bir şekilde etkilemiştir. Endüstriyel üretimin yaygınlaşmasıyla birlikte, üretim mekânlarının kent içerisindeki dağılımı değişmiştir; bazı bölgelerde sanayi tesisleri yoğunlaşırken, zamanla işlevini yitiren yapılar terk edilmiş ya da yıkıma uğramıştır. Denizli, sahip olduğu sanayi geleneğiyle ile birlikte antik çağlardan itibaren önemli bir endüstri merkezi olmuştur. Tekstil başta olmak üzere, farklı sektörlerde birçok sanayi tesisinin kurulduğu kent, endüstrileşmenin getirdiği mekânsal ve sosyoekonomik dönüşümleri yoğun bir şekilde yaşamıştır. Özellikle 19. yy. sonları ve 20. yy.’da endüstriyel yapılaşma süreci incelendiğinde, Denizli’nin zengin bir endüstri mirasına sahip olduğu görülmektedir. Ancak, bu süreç içinde birçok sanayi tesisi işlevini yitirerek atıl hale gelmiş, bir kısmı farklı amaçlarla yeniden işlevlendirilmiş, önemli bir bölümü ise zaman içerisinde yıkılmıştır. Bu çalışma, Denizli’deki endüstri mirasını ele alarak, günümüze ulaşmış ya da ulaşamamış endüstri yapılarının sahip olduğu mimari değerleri, sosyo-kültürel yaşama olan katkılarını ve kentin fiziksel dokusuna etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır. Aynı zamanda, bu mirasın haritalandırılma çalışması yapılarak kent ölçeğinde değerlendirilme çalışması yapılarak, Denizli’nin endüstrileşme sürecini anlamak ve kentin kimliğine dair önemli veriler sunmak hedeflenmektedir. Endüstri mirasının korunması, kentsel hafızanın sürdürülebilirliği açısından büyük önem taşımakta olup, bu tür çalışmalar sayesinde geleceğe dönük koruma ve yeniden işlevlendirme projeleri için bir kaynak oluşturmak hedeflenmektedir.

The Industrial Revolution is considered one of the most significant turning points in human history. This revolution radically transformed traditional production methods, replacing manual labor with mechanized production carried out in industrial facilities. This major shift in production processes not only brought economic and technological changes but also deeply affected social structures, urbanization patterns, and spatial organization. As industrial production spread, the spatial distribution of production facilities within cities changed; while some areas became concentrated with industrial buildings, others experienced abandonment or demolition over time. With its long-standing industrial tradition, Denizli has been an important industrial center since antiquity. Especially in the textile sector and other industries, numerous facilities were established in the city, which underwent intense spatial and socio-economic transformations brought by industrialization. An analysis of the industrial development from the late 19th to the 20th century reveals that Denizli possesses a rich industrial heritage. However, many of these industrial sites have lost their original functions, with some repurposed and many others demolished over time. This study aims to examine the industrial heritage of Denizli by evaluating the architectural qualities, socio-cultural contributions, and physical impact of both existing and lost industrial structures. Through mapping and spatial analysis, the research seeks to provide insights into Denizli's industrialization process and contribute valuable data regarding the city's identity. The preservation of industrial heritage is of great importance for the sustainability of urban memory and can serve as a foundation for future conservation and adaptive reuse projects.